Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα ατυχήματα συγκαταλέγονται μεταξύ των πρώτων αιτιών θανάτου παιδιών ηλικίας έως 18 ετών και ευθύνονται για το 40% των θανάτων της ηλικίας αυτής.
Μετά το πρώτο έτος της ζωής, αποτελούν στη χώρα μας την πρώτη αιτία θανάτου, ενώ τα τροχαία ατυχήματα και μόνον αναγνωρίζονται ως πρώτη αιτία θανάτου για την ηλικία 15-18 ετών και ως δεύτερη για την ηλικία 10-14 ετών. Επιμέρους τύποι ατυχημάτων που συχνότερα σχετίζονται με την πρόκληση θανάτου στην παιδική ηλικία είναι τα τροχαία ατυχήματα, η ασφυξία, ο πνιγμός, οι δηλητηριάσεις και τα εγκαύματα. Αν και η συχνότητα των θανάτων από ατυχήματα είναι υψηλότερη στις χαμηλού οικονομικού επιπέδου χώρες, οι οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες πλήττονται επίσης, ιδιαίτερα ο ασθενέστερος κοινωνικοοικονομικά πληθυσμός τους.
Κάθε χρόνο στην Ευρώπη, 40.000 παιδιά χάνουν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα ατυχήματος. Υπολογίζεται ότι σε κάθε θάνατο αντιστοιχούν μερικές χιλιάδες παιδιά που συνεχίζουν να ζουν με ποικίλης βαρύτητας αναπηρίες και ψυχικά τραύματα. Αντιστοίχως στις ΗΠΑ περισσότερα από 9000 παιδιά χάνουν τη ζωή τους και πάνω από 225 000 απαιτείται να νοσηλευτούν λόγω ατυχήματος, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός των επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών ξεπερνά τα 9 εκατομμύρια. Το ετήσιο υπολογιζόμενο οικονομικό και κοινωνικό κόστος ανέρχεται στα 87 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο δείκτης YPLL (Years of Potential Life Lost), που εκτιμά κατά προσέγγιση τα χρόνια που κάποιος άνθρωπος θα ζούσε εάν δεν είχε καταλήξει πρόωρα, για τα παιδικά ατυχήματα την περίοδο 2000-2009, αντιστοιχεί στο 42% όλων των YPLL. Είναι μάλιστα πενταπλάσιος από τον αντίστοιχο δείκτη για τον καρκίνο, 13 φορές υψηλότερος από το δείκτη των καρδιοπαθειών και 31 φορές υψηλότερος από το δείκτη των πνευμονιών και της γρίπης.
Γιατί τα παιδιά είναι τόσο ευάλωτα στα ατυχήματα;
Τα παιδιά δεν είναι μικροί ενήλικες. Υπολείπονται σε σωματικές και αναπτυξιακές δεξιότητες, παρουσιάζουν ποικίλου βαθμού εξάρτηση από τους μεγάλους, ανάλογα με την ηλικία, χαρακτηριολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά ενώ η δραστηριότητα και οι συμπεριφορές τους που ενέχουν κινδύνους για πρόκληση ατυχημάτων, μεταβάλλονται με την αύξηση της ηλικίας. Η περιέργεια και οι εξερευνητικές τάσεις, που τα χαρακτηρίζουν δε συμβαδίζουν συνήθως με την ωριμότητα που απαιτείται για την αξιολόγηση των κινδύνων και την ανάπτυξη ικανοτήτων αποφυγής τους.
Ομάδες αυξημένου κινδύνου:
Τα ατυχήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία αφορούν πολύ συχνότερα τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, με ένα μέσο κίνδυνο κατά 25% υψηλότερο στα αγόρια. Πιθανές εξηγήσεις περιλαμβάνουν βιολογικές παραμέτρους, την τάση των αγοριών να εμπλέκονται σε πιο ριψοκίνδυνες και παρορμητικές συμπεριφορές και να κοινωνικοποιούνται με διαφορετικούς τρόπους συγκριτικά με τα κορίτσια, καθώς και την αυξημένη πιθανότητα να μην ανταποκρίνονται στις ανασταλτικές παραινέσεις των γονέων και να παίζουν χωρίς επίβλεψη. Σε ό,τι αφορά την κατηγορία του ατυχήματος, παρατηρούνται διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα, αλλά γενικά τα βρέφη παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο πνιγμονής/ασφυξίας, ενώ στα νήπια καταγράφονται συχνότερα περιστατικά πνιγμού. Οι πτώσεις κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των ατυχημάτων σε παιδιά ηλικίας έως τριών ετών, αλλά η αιτιολογική συμμετοχή αντικειμένων που σχετίζονται με αυτές, π.χ έπιπλα, σκάλες, εξοπλισμός παιδικής χαράς, διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία. Οι δηλητηριάσεις εμφανίζουν ανοδική συχνότητα από την ηλικία των 9 μηνών έως τους 23 μήνες ζωής και στη συνέχεια παρουσιάζουν προοδευτική μείωση. Όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο αυξάνεται η συχνότητα των τροχαίων ατυχημάτων. Το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, η μικρή ηλικία της μητέρας, οι μονογονεϊκές και οι πολυμελείς οικογένειες, καθώς και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της μητέρας συνιστούν παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου παιδικών ατυχημάτων.
Παιδικά ατυχήματα στην Ελλάδα:
Ως πρώτη αιτία θανατηφόρων ατυχημάτων στα παιδιά ηλικίας 0-14 ετών καταγράφονται τα τροχαία ατυχήματα τα οποία ευθύνονται για το 55% του συνολικού αριθμού θανάτων από γνωστές αιτίες κακώσεων στην ηλικία αυτή. Οι υψηλότεροι δείκτες θνησιμότητας, από αυτήν την αιτία εντοπίζονται στις ηλικίες 10-14 ετών ενώ οι χαμηλότεροι στις ηλικίες 0-4. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση της θνησιμότητας στα αγόρια κατά την ηλικία 10-14 ετών. Οι πνιγμοί αποτελούν τη δεύτερη σημαντικότερη αιτία θανάτου από ατυχήματα στα παιδιά 0-14 ετών στην Ελλάδα. Στη χώρα μας (1992-2004)καταγράφονται ετησίως 10 θάνατοι από πνιγμό κατά μέσο όρο στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Την τρίτη αιτία θανάτου από ατυχήματα καταλαμβάνουν οι πτώσεις με 6 θανάτους κατά μέσο όρο κάθε χρόνο και ακολουθούν τα εγκαύματα και οι δηλητηριάσεις. (πηγή: Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ατυχήματα 2008-2012)
Πρόληψη:
Το παιδί επιβάτης
Για την ασφαλή μεταφορά των παιδιών υπάρχουν ορισμένοι βασικοί κανόνες:
Ποτέ μην τοποθετείτε τα παιδιά στο μπροστινό κάθισμα (ειδικά αν έχει αερόσακο), πάντοτε στο πίσω.Και σε ελαφρά σύγκρουση ή σε απότομο φρενάρισμα το παιδί κινδυνεύει να χτυπήσει στο ταμπλό του αυτοκινήτου.
Ποτέ στο πορτμπεμπέ, στα γόνατα ή στην αγκαλιά κάποιου. Αναφέρεται ότι το 90% των επιβατών που κρατούσαν παιδιά στην αγκαλιά τους σε τροχαίο ατύχημα και σώθηκαν, σώθηκαν επειδή το παιδί λειτούργησε ως ασπίδα.
Πάντοτε στο ειδικό κάθισμα ασφαλείας, με την ειδική ζώνη ασφαλείας.
Ποτέ 2 παιδιά μαζί σε μία ζώνη ασφαλείας.
Υπολογίζεται ότι αν όλα τα παιδιά ταξίδευαν δεμένα στα ειδικά παιδικά καθίσματα οι θάνατοι από τροχαία θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 70% και οι τραυματισμοί κατά 67%. Όμως, παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου αγοράζουν μόνο 58% των γονιών που μένουν στην Αθήνα και έχουν αυτοκίνητο, και ακόμα λιγότεροι (32%) στην επαρχία, ενώ, δυστυχώς, μόνο 0,5-1% αγοράζουν το τελευταίων προδιαγραφών κάθισμα ασφαλείας, που είναι ειδικό για το βάρος, την ηλικία, το μήκος του παιδιού και πάρεχει ικανοποιητική προστασία.
Τα καθίσματα αυτά φέρουν το σήμα ECE R 4403 στη συσκευασία. Υπάρχουν:
α) καθίσματα στραμμένα προς τα πίσω για παιδιά με βάρος μέχρι 10 κιλά,
β) καθίσματα διπλής κατεύθυνσης για παιδιά με βάρος μέχρι 20 κιλά,
γ) καθίσματα στραμμένα προς τα εμπρός για παιδιά βάρους 10-25 κιλών και
δ) ανυψωτικά καθίσματα για παιδιά βάρους 15-35 κιλών.
Η ύπαρξη ζώνης ασφαλείας και στα πίσω καθίσματα έχει διαπιστωθεί ότι μειώνει τους θανάτους κατά 22% και τους τραυματισμούς κατά 50%. Προσοχή! Η ζώνη ασφαλείας θεωρείται κατάλληλη όταν το διαγώνιο τμήμα της περνά από το μέσο, περίπου, της απόστασης μεταξύ του άκρου του ώμου και του λαιμού.
Ποτέ τα παιδιά στο αυτοκίνητο με επικίνδυνα παιχνίδια.
Οι πόρτες του αυτοκινήτου πρέπει να ασφαλίζονται απ' έξω.
Πολλά παιδιά τραυματίζονται ή και σκοτώνονται πέφτοντας έξω από την πόρτα του αυτοκινήτου που ανοίγει απότομα σε στροφή ή όταν παίζουν με την πόρτα χωρίς να φορούν ζώνη.
Π.χ., αναφέρονται τραυματισμοί παιδιού κατά την έξοδο από το πάρκινγκ, ακόμα και από το γκαράζ του σπιτιού.
Γ. Το παιδί ποδηλάτης
Το παιδί ως ποδηλάτης πρέπει να συμπεριφέρεται πια όπως ο οδηγός αυτοκινήτου. Τα μέτρα που θα του εξασφαλίσουν ικανοποιητική προστασία είναι:
Καλή εκπαίδευση, ωριμότητα, αυξημένο αίσθημα ευθύνης. Δεν πρέπει να αγνοείται η παρορμητικότητα και η περιφρόνηση του κινδύνου, που είναι χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας.
Αυτονόητο είναι ότι ο ποδηλάτης πρέπει να έχει άριστη γνώση των σημάτων και των βασικών κανόνων οδικής κυκλοφορίας.
Φροντίδα για την καλή συντήρηση του ποδηλάτου και τακτικός έλεγχος.
Αποφυγή κυκλοφορίας σε πολυσύχναστους δρόμους και χρησιμοποίηση πάντοτε της δεξιάς «λωρίδας» των δρόμων.
Τα προσεχή χρόνια αναμένεται να αυξηθεί η θνητότητα στην παιδική ηλικία από τα τροχαία ατυχήματα, ως αποτέλεσμα της αύξησης της συχνότητας των ταξιδιών με το αυτοκίνητο (περισσότερες οικογένειες αποκτούν αυτοκίνητο και εξοχική κατοικία, με αποτέλεσμα να ταξιδεύουν συχνότερα, ενώ μεγαλύτερος είναι και ο αριθμός των παιδιών που μετακινείται με αυτοκίνητο στους βρεφονηπιακούς σταθμούς και στα σχολεία). Για το λόγο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια στην πρόληψη, τόσο από την Πολιτεία και τους φορείς της, όσο και από την ίδια την οικογένεια.
Τα προσεχή χρόνια αναμένεται να αυξηθεί η θνητότητα στην παιδική ηλικία από τα τροχαία ατυχήματα.
Στην Ελλάδα οι θάνατοι από τροχαία ατυχήματα είναι σχεδόν διπλάσιοι απ' ό,τι παγκοσμίως.
Τα παιδικά ατυχήματα είναι προβλέψιμα και μπορεί να προληφθούν όταν εφαρμόζονται οι κατάλληλες στρατηγικές πρόληψης με συνδυασμό τριών προσεγγίσεων που έχουν επανειλημμένα δοκιμαστεί με επιτυχία σε χώρες που τις ακολούθησαν με συνέπεια και συνέχεια:
1. Νομικό πλαίσιο ασφαλείας και πολιτική δέσμευση εφαρμογής της νομοθεσίας: έχει τη δυνατότητα, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση/ενημέρωση του κοινού να επηρεάζει και να διαμορφώνει συνθήκες ασφαλούς περιβάλλοντος και ανθρώπινες συμπεριφορές– στάσεις που προάγουν την ασφάλεια των παιδιών και την προστασία τους από τα ατυχήματα. Παραδείγματα αποτελούν νόμοι και ρυθμίσεις για την υποχρεωτική χρήση παιδικών καθισμάτων αυτοκινήτου και κράνους για την ποδηλασία καθώς και η επιβολή ανώτατων ορίων ταχύτητας. Η διασφάλιση της εφαρμογής τους αυξάνει την αποτελεσματικότητά τους.
2. Εκπαίδευση ειδικών και ενημέρωση κοινού: Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο, αφού προσφέρει τόσο ευαισθητοποίηση όσο και την απαραίτητη γνώση ώστε έγκαιρα να αναγνωρίζονται οι πιθανοί κίνδυνοι και να εφαρμόζονται τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ενημέρωση– εκπαίδευση των ζευγαριών που θα γίνουν γονείς για την αναγκαιότητα και την ορθή χρήση των καθισμάτων ασφαλείας του αυτοκινήτου για κάθε μετακίνηση του βρέφους, ακόμη και για την πρώτη του «βόλτα» από το μαιευτήριο στο σπίτι.
Ο ρόλος της επίβλεψης:
Η επίβλεψη των παιδιών αποτελεί καθοριστική παράμετρο για την προστασία τους από τα ατυχήματα και την ασφάλειά τους γενικότερα. Υπολογίζεται ότι το 90% των παιδικών ατυχημάτων συμβαίνουν μέσα ή κοντά στο οικιακό περιβάλλον και ενώ τα παιδιά βρίσκονται υπό την επιτήρηση ατόμου που τα φροντίζει. Τα χαρακτηριστικά της «ποιοτικής» επιτήρησης περιλαμβάνουν ιδιαίτερη προσοχή με συνεχή οπτική και ακουστική επαφή με το παιδί, εγγύτητα που παρέχει τη δυνατότητα άμεσης σωματικής παρέμβασης και απομάκρυνσης από επικίνδυνα σημεία και αδιάλειπτη παρακολούθηση. Το επίπεδο της επιτήρησης εξαρτάται και την ηλικία του παιδιού, τον τύπο προσωπικότητας, τις αναπτυξιακές του δεξιότητες και το περιβάλλον που καθορίζει την έκθεση σε παράγοντες κινδύνου για πρόκληση ατυχημάτων. Εκ μέρους του επιβλέποντος απαιτούνται κρίση, γρήγορα αντανακλαστικά και εκπαίδευση σε τρόπους επιρροής στη συμπεριφορά του παιδιού. Στον τομέα αυτό η συμβολή της εκπαίδευσης των γονέων από την παιδιατρική κοινότητα είναι καθοριστική αφού μπορεί να ευαισθητοποιήσει και να καθοδηγήσει τους γονείς αφενός στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος διαβίωσης και ψυχαγωγίας των παιδιών και αφετέρου στην ανάγκη για συστηματική επίβλεψη, εγρήγορση και ανάπτυξη της ικανότητας άμεσης και αποτελεσματικής παρέμβασης για την πρόληψη των ατυχημάτων. Το ίδιο αποτελεσματικός φαίνεται να είναι ο ρόλος των λειτουργών προσχολικής και σχολικής εκπαίδευσης με προγράμματα που απευθύνονται απευθείας στο παιδί σε χρονικές και ηλικιακές περιόδους της ζωής του «ευαίσθητες» στην υιοθέτηση ασφαλών προτύπων συμπεριφοράς.
Πηγή: www.paidiatros.gr www.keelpno.gr
