Η επίτευξη εγκυμοσύνης εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον αριθμό και την ποιότητα των εμβρύων που θα μεταφερθούν στην κοιλότητα της μήτρας. Επομένως, χρειάζεται να κατατάξουμε τα έμβρυα καθώς αναπτύσσονται και να επιλέξουμε εκείνα που συγκεντρώνουν τα περισσότερα ποιοτικά χαρακτηριστικά αμέσως πριν την εμβρυομεταφορά.
Αξιολόγηση εμβρύων 2ης – 3ης ημέρας
Η αξιολόγηση και επιλογή των εμβρύων την 2η και 3η ημέρα μετά την ωοληψία γίνεται με βάση δύο μορφολογικά κριτήρια: αφ’ ενός τη διαίρεση των εμβρύων σε κύτταρα (βλαστομερίδια) και αφ’ ετέρου τη μορφολογική εμφάνιση των κυττάρων αυτών.
Διαίρεση
Τη δεύτερη ημέρα μετά την ωοληψία τα έμβρυα θα πρέπει να έχουν διαιρεθεί σε 2-4 βλαστομερίδια. Καλύτερα θεωρούνται τα έμβρυα των 4 κυττάρων, ενώ αυτά των 2 κυττάρων θεωρούνται «αργά αναπτυσσόμενα» έμβρυα. Την τρίτη ημέρα καλλιέργειας, τα έμβρυα πρέπει να έχουν διαιρεθεί σε 5-8 κύτταρα. Καλύτερα θεωρούνται τα έμβρυα με 8 βλαστομερίδια και οριακά αυτά των 5 κυττάρων.
Μορφολογία – Θρυμματισμός
Τα έμβρυα κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες (grade I-IV) με βάση το σχήμα των βλαστομεριδίων και την έλλειψη ή παρουσία θρυμματισμού. Στην κατηγορία Ι (grade I) κατατάσσονται έμβρυα χωρίς θρυμματισμό, με κανονικό σχήμα (σφαιρικό ή ελλειψοειδές) και ομοιομορφία των βλαστομεριδίων. Αντιθέτως, η κατηγορία ΙV (grade IV) περιλαμβάνει τα έμβρυα με έντονο θρυμματισμό, ανισομεγέθη και κατεστραμμένα βλαστομερίδια, ή βλαστομερίδια με ανώμαλο σχήμα, πολλαπλούς πυρήνες κ.λπ., ενώ ενδιάμεσα (κατηγορίες ΙΙ και ΙΙΙ) κατατάσσονται τα υπόλοιπα έμβρυα. Τα αργοπορούντα έμβρυα, όπως και εκείνα με πολύ μεγάλο ποσοστό θρυμματισμού έχουν σημαντικά μειωμένες πιθανότητες επιτυχίας κυήσεως. Ιδανικά έμβρυα για εμβρυομεταφορά θεωρούνται τα έμβρυα με 4 κύτταρα κατηγορίας Ι-ΙΙ. Αντίστοιχα στις 72 ώρες μετά την ωοληψία ιδανικά θεωρούνται τα έμβρυα 8 κυττάρων κατηγορίας Ι – ΙΙ.
Έμβρυα 4 κυττάρων 2ης ημέρας
Έμβρυα 8 κυττάρων 3ης ημέρας
Έμβρυα 4 και 8 κυττάρων όπως τα αξιολογούν οι εμβρυολόγοι (αρχείο Ευγονίας).
Άλλα κριτήρια
Πολλαπλοί πυρήνες (multinucleation)
Φυσιολογικά κάθε κύτταρο (βλαστομερίδιο) του διαιρούμενου εμβρύου πρέπει να περιέχει ένα ορατό πυρήνα. Η παρουσία πολλαπλών πυρήνων (multinucleation) στο εσωτερικό των βλαστομεριδίων παραπέμπει σε ανώμαλο αριθμό χρωμοσωμάτων και συνδέεται με μειωμένη ποιότητα και πιθανότητα εμφύτευσης. Ο αριθμός των πυρήνων είναι καλύτερα ορατός στο μικροσκόπιο τη 2η ημέρα ανάπτυξης, δηλαδή στο στάδιο 2-4 κυττάρων.
Ομοιομορφία των βλαστομεριδίων
Η ομοιομορφία των βλαστομεριδίων είναι ένα ακόμη μορφολογικό χαρακτηριστικό που συνδέεται με την ποιότητα του εμβρύου. Τυπικά, ένα έμβρυο καλής ποιότητας αποτελείται από ομοιόμορφα βλαστομερίδια, ίδιου σχήματος και μεγέθους , που καταλαμβάνουν σχεδόν εξολοκλήρου το εσωτερικό της διάφανης ζώνης. Είναι επιτρεπτό, παρόλα αυτά, ένα βλαστομερίδιο να έχει μεγαλύτερο μέγεθος από τα υπόλοιπα, όταν το έμβρυο βρίσκεται σε ενδιάμεσο στάδιο διαίρεσης, δηλαδή στα 3, 5 ή 7 κύτταρα.
Κυτταρόπλασμα βλαστομεριδίων
Η παρουσία κενοτοπίων ή κοκκώδους κυτταροπλάσματος στο εσωτερικό των βλαστομεριδίων πρέπει να καταγράφονται, αν και δεν έχει αποδειχθεί ότι σχετίζονται με χαμηλή εμβρυϊκή ποιότητα.
Πάχος διάφανης ζώνης
Η διάφανη ζώνη είναι μια ακυτταρική γλυκοπρωτεϊνική στοιβάδα που περιβάλλει τα έμβρυα. Κατά τη διόγκωση του εμβρύου στο στάδιο της βλαστοκύστης, η διάφανη ζώνη ρήγνυται, επιτρέποντας την έξοδο του εμβρύου (εκκόλαψη) και τη μετέπειτα εμφύτευση. Αυξημένο πάχος ή σκλήρυνση της διάφανης ζώνης συνδέονται με χαμηλή πιθανότητα εμφύτευσης, εξαιτίας αδυναμίας εκκόλαψης του εμβρύου.
Αξιολόγηση βλαστοκύστεων 5η – 6η ημέρα
Για τις βλαστοκύστεις ισχύει διαφορετικό σύστημα αξιολόγησης σε σύγκριση με έμβρυα 2ης και 3ης ημέρας. Βασίζεται στη συνδυαστική αξιολόγηση επιμέρους χαρακτηριστικών της βλαστοκύστης, δηλαδή το βαθμό διόγκωσης, την πρόοδο της εκκόλαψης, την ποιότητα της έσω κυτταρικής μάζας και της τροφοβλάστης.
Τα στάδια διόγκωσης της βλαστοκύστης χαρακτηρίζονται με τους αριθμούς 1 έως 6. Η αξιολόγηση της έσω κυτταρικής μάζας και της τροφοβλάστης (έξω κυτταρικής μάζας) με τα γράμματα A,B,C. Έτσι, την 5η ημέρα η ιδανική βλαστοκύστη αξιολογείται ως 4ΑΑ (διογκωμένη βλαστοκύστη με άριστη έσω κυτταρική μάζα και τροφοβλάστη), ενώ την 6η ημέρα ως 5ΑΑ ή 6ΑΑ (εκκολαπτόμενη ή εκκολαφθείσα βλαστοκύστη με άριστη έσω κυτταρική μάζα και τροφοβλάστη).
