Πληγωμένες θηλές: πρόληψη και θεραπεία

                                 

                                       

Οι πληγωμένες θηλές είναι ένα συχνό πρόβλημα κατά την εγκατάσταση του μητρικού θηλασμού, τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Πρόκειται για έναν συχνό λόγο που οι μητέρες αναφέρουν για διακοπή του θηλασμού. Ωστόσο, οι πληγωμένες θηλές δεν είναι νομοτελειακό αποτέλεσμα του θηλασμού των πρώτων εβδομάδων, αλλά σε σημαντικό βαθμό είναι απόρροια λανθασμένων πρακτικών και καθοδήγησης της θηλάζουσας μητέρας. Η πρόληψη είναι απαραίτητη και καταδεικνύεται από το γεγονός ότι η συχνότητα του προβλήματος είναι σημαντικά μικρότερη σε μητέρες που γεννούν σε Φιλικά προς τα Βρέφη μαιευτήρια.

Για να αποτρέψουμε την εμφάνιση πληγών και πόνου στις θηλές πολλές πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν:

• Μωρά που γεννιούνται όσο γίνεται με συμπληρωμένες εβδομάδες εγκυμοσύνης, φυσιολογικά ή/ και χωρίς σημαντική χρήση φαρμάκων στην μητέρα μπορεί να γεννιούνται πιο ώριμα νευρολογικά, πιο υγιή και με πιο δυνατό sucking

• Εφόσον μητέρα και παιδί είναι υγιή μετά την γέννηση, είναι πολύ σημαντικό να αφεθούν χωρίς ενόχληση μαζί, αγκαλιά, ώστε η κρίσιμη αρχική επαφή να οδηγήσει σε αύξηση των ορμονών της αγάπης, αυξημένο δεσμό και καλύτερο ξεκίνημα στο πιάσιμο της θηλής και τον θηλασμό.

• Εάν δεν υπάρχει σημαντικός ιατρικός λόγος, αποφεύγεται η χορήγηση στο νεογέννητο μπιμπερό. Ακόμα και στις λίγες περιπτώσεις που απαιτείται για ιατρικούς λόγους χορήγηση γάλακτος έξω από το στήθος της μητέρας – κατά προτίμηση αντλημένο μητρικό, ανθρώπινο δότριας και τελευταία υποκατάστατο – , αυτό πρέπει να δίνεται με άλλους τρόπους – σύριγγα, κυπελάκι, συμπλήρωμα στο στήθος – και όχι με μπιμπερό, ώστε να αποφευχθεί κατά τις κρίσιμες πρώτες μέρες που μητέρα και μωρό μαθαίνουν να θηλάζουν η σύγχυση θηλών, με συνέπεια το μωρό να σφίγγει τα χείλη του όταν είναι στο στήθος όπως κάνει με το μπιμπερό και να το τραυματίζει.

• Για τον ίδιο λόγο, την αποφυγή σύγχυσης θηλών, πρέπει να αποφεύγεται η χρήση πιπίλας κατά τις κρίσιμες πρώτες μέρες και εβδομάδες. Η μητέρα πρέπει από την αρχή να «μάθει» το παιδί της, τα σημάδια κορεσμού και πείνας του, οπότε με την πιπίλα υπάρχει κίνδυνος η μητέρα να μην μάθει να διαβάζει σωστά το μωρό της.

• Το φυσιολογικό τάισμα των βρεφών γίνεται με το μωρό συνεχώς δίπλα, μαζί με την μητέρα του από την γέννηση, όχι με ωράριο αλλά κατά απαίτηση του βρέφους, σύμφωνα με τα σημάδια πείνας και κορεσμού του. Οτιδήποτε άλλο οδηγεί σε ανεπαρκή συντονισμό μητέρας βρέφους, εκνευρισμό, μειωμένη σύνδεση και κακό πιάσιμο της θηλής.

• Από το πρώτο 24ωρο το μωρό πρέπει να έρχεται στο στήθος της μητέρας του τουλάχιστον 8 φορές το 24ωρο, χωρίς ανώτερο όριο, όποτε δείχνει να ζητάει το παιδί. Με όλα τα παραπάνω μειώνονται οι πιθανότητες σοβαρού σπαργώματος του στήθους μετά τις πρώτες μέρες. Το έντονο σπάργωμα, αποτέλεσμα συχνά των λανθασμένων πρακτικών των πρώτων ημερών, οδηγεί σε έντονα προβλήματα σύλληψης του στήθους από το μωρό και κατά συνέπεια σε πε4ραιτέρω πληγές στις θηλές.

• Η μητέρα διδάσκεται να τοποθετεί το μωρό στο στήθος όχι όταν κλαίει – καθυστερημένο σημάδι – αλλά με τα πρώτα σημάδια πείνας του. Εάν κλαίει πρέπει πρώτα να ηρεμήσει με απλή αγκαλιά ή άλλο τρόπο και μετά να έρθει στο στήθος.

• Με προυπόθεση να είναι σωστή η τοποθέτηση του παιδιού στο στήθος και η σύλληψή του από το στόμα του μωρού, δεν πρέπει να υπάρχουν αυθαίρετοι χρονικοί περιορισμοί στον θηλασμό, ούτε χρονικά όρια, αλλά το μόνο κριτήριο είναι τα σημάδια πείνας και κορεσμού του παιδιού και όχι το ρολόι.

• Δίνεται οδηγία στην μητέρα να βλέπει κατά πόσο το μωρό της καταπίνει στο στήθος. Δεν κάνει αυθαίρετες εναλλαγές από το ένα στήθος στο άλλο, αλλά περιμένει στο ένα στήθος μέχρι το μωρό να βγει από μόνο του ή μέχρι να σταματήσει για αρκετή ώρα να καταπίνει, το βάζει για λίγο να ρευτεί και εάν το μωρό ενεργοποιείται πάλι και δείχνει σημάδια πείνας τότε προσφέρει το άλλο στήθος.

Το Α και το Ω στον θηλασμό, για την κρίσιμη αρχή της εγκατάστασής του, είναι η τοποθέτηση του μωρού και η σύλληψη του στήθους. Με άλλα λόγια, το κρίσιμο είναι ο τρόπος, το πώς μπαίνει το μωρό στο στήθος, και όχι το πόση ώρα μένει εκεί. Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να διδάξουν στην μητέρα σωστή τοποθέτηση:

• Η μητέρα κάθεται αναπαυτικά προς τα πίσω, το παιδί πηγαίνει προς το στήθος και όχι το ανάποδο.
• Η κοιλιά του μωρού είναι πλήρως στραμμένη προς το στήθος της μητέρας, το σώμα του μωρού σε ευθεία, το ένα χέρι από πάνω και το άλλο από κάτω, τα ποδαράκια του είναι στενά εφαρμοσμένα σε επαφή με το σώμα της μαμάς. Το κεφάλι του μωρού δεν στρίβει και το μωρό βρίσκεται βαθιά χωμένο στην αγκαλιά της μαμάς, όχι στον αέρα.
• Όπως ένας καινούργιος οδηγός που κάνει μαθήματα οδήγησης, τις πρώτες φορές δεν κάνουμε βιαστικές κινήσεις όπως όπως. Η μητέρα βεβαιώνεται ότι έχει πιάσει το μωρό της σωστά με το ένα χέρι, έχει τοποθετήσει σωστά το ελεύθερό της χέρι για να υποστηρίξει το στήθος της και έπειτα περιμένει το μωρό να κάνει μεγάλο στόμα. Πρέπει να διδαχθεί την συγχρονισμένη κίνηση του «με το χέρι που κρατάω το μωρό το φέρνω προς το στήθος ακριβώς την στιγμή που κάνει μεγάλο στόμα για να πιάσει».
• Το ελεύθερο χέρι πιάνει το στήθος από μακριά από την θηλαία άλω και όχι κοντά στην θηλή σαν τσιγάρο
• Είναι πολύ σημαντικό από τις πρώτες μέρες η μητέρα να διδαχθεί πώς να βάζει το μωρό στο στήθος σε διάφορες θέσεις θηλασμού, τουλάχιστον τις βασικές – της αγκαλιάς, χιαστί, της μασχάλης και πλαγιαστά. Η ποικιλία στις θέσεις που το στόμα του μωρού πιάνει το στήθος προσφέρει λιγότερο επίμονο τραυματισμό σε συγκεκριμένα σημεία και οδηγεί σε λιγότερο επώδυνες ή πληγωμένες θηλές.
• Το μωρό πρέπει να μην πιάνει την άκρη της θηλής μόνο με το στόμα του, αλλά μεγάλο μέρος του στήθους και της θηλαίας άλω
• Οποτεδήποτε η μητέρα πονάει έντονα και ιδιαίτερα εάν ο πόνος συνεχίζεται πέρα από τα πρώτα λίγα δευτερόλεπτα, θα πρέπει να βγάλει το παιδί από το στήθος, γιατί οι πιθανότητες είναι ότι έχει πιάσει λανθασμένα. Ξαναπροσπαθεί από την αρχή κάνοντας τις σωστές ενέργειες μεθοδικά για σωστό πιάσιμο. Η μητέρα διδάσκεται να μην βγάζει το μωρό από το στήθος τραβώντας το, αλλά τοποθετώντας το μικρό της δάχτυλο βαθιά στο στόμα του μωρού πριν το απομακρύνει από την θηλή της. Ο επίμονος πόνος κατά τον θηλασμό δεν είναι ούτε φυσιολογικός ούτε αναμενόμενος ούτε νομοτελειακός, αλλά σημάδι λανθασμένης τεχνικής που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης και βελτίωσης.
• Όταν το μωρό πιάνει σωστά, η μύτη του δεν είναι χωμένη στο στήθος αλλά μόλις εφάπτεται σε αυτό, ενώ αντίθετα το σαγόνι του είναι βαθιά χωμένο στο στήθος και κινείται μαλάσσοντάς το. Με αυτόν τον τρόπο η θηλή στοχεύει στην οροφή του στόματος του μωρού, με αποτέλεσμα να γίνεται αποτελεσματικότερη η απομάκρυνση γάλακτος από το μωρό, ενώ μειώνονται οι πιθανότητες πληγής στην θηλή. Εάν το μωρό δείχνει να μην αναπνέει καλά γιατί είναι μπλοκαρισμένη η μύτη του από το στήθος της μαμάς, η αντιμετώπιση δεν είναι να πούμε στην μητέρα να απομακρύνει το στήθος της με το ελεύθερό της χέρι, αλλά να της δείξουμε πώς να τοποθετήσεις καλύτερα το μωρό πάνω της, με τα ποδαράκια του πιο κοντά της, ώστε να φέρει το σαγόνι βαθιά στο στήθος αντί για την μύτη.

• Το στήθος και η θηλές πρέπει να αερίζονται συχνά, να μην χρησιμοποιείται σφιχτός στηθόδεσμος, ούτε επιθέματα θηλών, αλλά να υπάρχει τακτική έκθεση στον ξηρό αέρα. Αυτό προλαμβάνει τις πληγές και επιταχύνει την επούλωση.

• Η μητέρα διδάσκεται από την αρχή στο τέλος κάθε θηλασμού να βγάζει 2-3 σταγόνες από το γάλα της και να το απλώνει στην θηλή της, αφήνοντάς την έπειτα σε έκθεση στον αέρα. Στην πρόληψη αλλά και στην θεραπεία των πληγωμένων θηλών απλά υδρόφοβα υλικά, όπως η λανολίνη ή η κεραλοιφή μπορεί να βοηθήσουν.

• Αποφεύγεται το συχνό βρέξιμο των θηλών της μητέρας με νερό, πέρα από το κανονικό της μπάνιο. Δεν πρέπει η μητέρα να πλένει τακτικά τις θηλές της, ούτε πριν ούτε μετά τον θηλασμό. Δεν πρέπει επίσης να χρησιμοποιείται πάνω τους σαπούνι, ούτε βέβαια οινόπνευμα ή άλλο αντισηπτικό.

• Εάν υπάρχουν εμφανείς, επίμονες πληγές στις θηλές, υπάρχει συχνά εποικισμός με δυνητικά παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως σταφυλόκοκκος και Candida, που διαιωνίζουν ή και χειροτερεύουν το πρόβλημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται χορήγηση τοπικής θεραπείας με αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και αντιμυκητιασική αλοιφή.
• Χρησιμοποιούνται με ασφάλεια και πρέπει να προσφέρονται στην μητέρα αν χρειάζονται απλά παυσίπονα, όπως παρακεταμόλη και ιβουπροφένη.

• Μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις σοβαρά πληγωμένων θηλών μια αντιμετώπιση μπορεί να είναι να σταματήσει για ένα με δύο 24ωρα ο άμεσος θηλασμός στο στήθος και η μητέρα να χρησιμοποιεί κατάλληλο νοσοκομειακό θήλαστρο τουλάχιστον 8 φορές το 24ωρο, μέχρι να υπάρξει καλυτέρευση στις θηλές. Στην μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων μητέρων με πληγωμένες θηλές, απλά μέτρα βελτίωσης της τεχνικής και τοποθέτησης του παιδιού, εναλλαγές θέσεων θηλασμού και τοπική θεραπεία αρκούν και ο θηλασμός άμεσα στο στήθος με τα σημάδια πείνας και κορεσμού του παιδιού πρέπει να συνεχίζεται.

• Σε έντονες ή επίμονες περιπτώσεις πληγωμένων ή επώδυνων θηλών της μητέρας και ανάλογα με τα άλλα στοιχεία από το ιστορικό και την κλινική εξέταση του παιδιού, της μητέρας, του στήθους της και του θηλασμού, μπορεί η αιτία του προβλήματος να είναι:
1. Βραχύς χαλινός στην γλώσσα του μωρού
2. Μικρή γνάθος, υψηλή υπερώα ή βραχεία γλώσσα του μωρού
3. Μυκητίαση θηλών ή/ και στόματος του μωρού
4. Φαινόμενο Raynaud στις θηλές της μητέρας
5. Επιλόχεια κατάθλιψη, που οδηγεί σε αδυναμία συντονισμού της μητέρα με τα σημάδια πείνας και κορεσμού του παιδιού της.

Πηγή: www.pediatros-thes.gr